ENGELLİ HAKLARI (Faydalı Bilgiler)
Türkiye’de kanunen verilmesi zorunlu temel hizmetler[
3 mayıs 2013 tarihli resmi gazete uyarınca, daha önceki bazı resmi tanımlarda geçen ; özürlü, sakat veya çürük (askere uygun değildir) gibi ibareler yerine engelli ibaresinin kullanılması kanuna bağlanmıştır [1]
Çevresel mimari erişim hakkı[
Türkiye‘de, belediyeler 572 sayılı kanun hükmünde kararname gereğince engellilere uygun düzenlemeleri standartlara uygun olarak yapmak zorundadır.[2] İmar Mevzuatına ulaşılabilirlikle (fiziksel engellerin kaldırılmasıyla) ilgili hükümler eklenmiştir. Buna göre, kaldırımlar, yaya yolları, konutlar ve umumi binalar özürlülerin ulaşabilirliğine uygun olarak yapılmak durumundadır.
Ulaşım hakkı[
Toplu taşımada engellilere bir takım indirimler uygulanmaktadır. Belediyeler ve belediyelerin kurdukları birlik, müessese ve işletmeler otobüs benzeri karayolu üzerinden yapılan toplu taşıma araçlarında, %40 oranında özürlü olduğunu belgeleyen kişiler üzerinden %30 indirim uygulamak zorundadır.[3] Demiryolu ulaşımında %40 ve üzeri engellilere %50[4][4], %50 ve üzeri ağır engellilerden iste ücret talep edilmez.[5][5] Bazı havayolu şirketleri de, engelli yolculara indirim uygulamaktadır.[6]
Otomobillerde engelliler için yer alan sistem
Engelliler için özel araçlar[
Ortapedik engelliler için araç alımlarına getirilerilen yasal kolaylıklar da sağlanmaktadır. Günlük ulaşımda engellinin ulaşım ihtiyacı için ithal edilen araçlardan hiçbir şekilde gümrük vergisi talep edilemez. H sınıfı sürücü belgesine sahip olan özürlüler yurt içinden aldıkları otomobillerde, vergiler dahil 200.000TL kadar olan araçları vergisi indiriminden yararlanmakta ve taşıt alım vergisinden muaf tutulmaktadır. ortopedik engellilere otomobil tipi araç alımlarında engel durumuna göre araçı hareket ettirici düzenek yer alan (modifiye edilmiş) kullanıma uygun hale getirilmiş araçlardan Özel Tüketim Vergisi alınmaz.
Engellinin eğitim ve kültür hakkı[
Ortaöğretimde, işitme engelli öğrenciler meslek liselerine sınavsız yerleştirilebilmektedir. Yüksek eğitim kurumuna girmeye hak kazanan öğrenciler, valilik bünyesindeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’ndan Başbakanlık Bursu ve yardımcı ders araç gereçlerin temini konusunda destek alabilir. Kredi ve Yurtlar Kurumu, %40 ve üzerinde engelli olduğunu belgeleyen öğrencilere öncelik tanır ve harç üzerinden %50 indirim yapar.
Halk Eğitim Merkezleri‘nde çeşitli mesleki eğitim programı alan ve %40 ve üzeri engellilerden, herhangi br ücret alınmaz.
Devlet Tiyatroları, engellilerden ücret talep etmez
Ayrıca engelli tiyatrosu, Kültür Bakanlığı’ndan maddi destek almaktadır. Özel tiyatro ve sinemalarda da engelliler için indirim uygulanmaktadır.[9]
Yüksek Öğretimde Sağlanılan Haklar[
31 Ağustos 2013 tarih ve 28751 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “2013-2014 Eğitim-Öğretim Yılında Yükseköğretim Kurumlarında Cari Hizmet Maliyetlerine Öğrenci Katkısı Olarak Alınacak Katkı Payları Ve Öğrenim Ücretlerinin Tespitine Dair” Bakanlar Kurulu Kararında “Yükseköğretim programlarına kayıt veya kayıt yenileme sırasında 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun ve 14/1/2012 tarihli ve 28173 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Engellilik Ölçütü, Sınıflandırması ve Engellilere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik uyarınca engelli olduğuna dair raporu ilgili yükseköğretim kurumuna sunan öğrencilerin ödemesi gereken öğrenim ücreti tutarlarından, engellilik oranı kadar indirim yapılır.” [10]
Açık öğretim ve Uzaktan öğretim programları[
Anadolu Üniversitesi (AÖF)[
“,, Anadolu Üniversitesi Senatosu kararı gereğince engelli oranı %40 ve daha fazla olan öğrenciler bu durumlarını engelli olduğuna dair “Sağlık Kurulu Raporu” ile belgelendirmek kaydıyla “Öğretim Gideri”ni ödemeyeceklerdir. ,,”[11]
Atatürk Üniversitesi (AÖF)
“,, Açıköğretim Fakültesine kayıt yaptıran öğrencilerden Atatürk Üniversitesi Yönetim Kurulu kararı gereğince özürlülük oranı % 40 ve daha fazla olan öğrencilerden “Açık öğretim Materyal Ücreti” alınmayacaktır. ,,” [12]
İletişim hakkı[
Özel iletişim vergileri ilgili kanunun maddesi gereği engellilerden talep edilmez bu sayede özel hizmet veren firmalar %50 ye varan indirimler yapabilmektedirler.
Türk Telekom, sabit telefonler için %40 ve üzeri engelliler için indirimli Sosyal Tarife Paketi uygulamaktadır.[13] Cep telefonu operatör şirketleri de %40 ve üzeri engelliler için indirimler uygulamaktadır.[14][15][16] Sabit internet hatları için de engellilere indirim uygulanmaktadır.[17][18][18][19]
İş ve istihdam[
ÖMSS (Engelli Memur Seçme Sınavı)[
3 Ekim 2011 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelik [20] gereği tüm kamu kurum ve kuruluşlarına Engelli memur alımları ÖMSS (Engelli Memur Seçme Sınavı) ve lise mezunu olamamış adaylar için kura sistemi ile atamlar yapılacak olup.[21]
ÖMSS yönetmeliği ile gelen yenilikler
- Sınav iki yılda bir yapılacak olup, sınavın geçerlilik süresi iki yıldır.
- Engelli adayları için yaş sınırı yoktur.
- En gellinin alacağı puanla, atama öncesi kurumun belirleyeceği 5 kişiden oluşan bir atama onay komisyonu ile engellinin başvurduğu posizyona
engel durumunun uygun olup olmadığı değerlendirildikten sonra atama onayı olumlu veya olumsuz bir şekilde neticelendirilecek tir.
yararlanmakta ve taşıt alım vergisinden muaf tutulmaktadır. ortopedik engellilere otomobil tipi araç alımlarında engel durumuna göre araçı hareket ettirici düzenek yer alan (modifiye edilmiş) kullanıma uygun hale getirilmiş araçlardan Özel Tüketim Vergisi alınmaz.
Engellinin eğitim ve kültür hakkı[
Ortaöğretimde, işitme engelli öğrenciler meslek liselerine sınavsız yerleştirilebilmektedir. Yüksek eğitim kurumuna girmeye hak kazanan öğrenciler, valilik bünyesindeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’ndan Başbakanlık Bursu ve yardımcı ders araç gereçlerin temini konusunda destek alabilir. Kredi ve Yurtlar Kurumu, %40 ve üzerinde engelli olduğunu belgeleyen öğrencilere öncelik tanır ve harç üzerinden %50 indirim yapar.
Halk Eğitim Merkezleri‘nde çeşitli mesleki eğitim programı alan ve %40 ve üzeri engellilerden, herhangi br ücret alınmaz.
Devlet Tiyatroları, engellilerden ücret talep etmez
Ayrıca engelli tiyatrosu, Kültür Bakanlığı’ndan maddi destek almaktadır. Özel tiyatro ve sinemalarda da engelliler için indirim uygulanmaktadır.[9]
Yüksek Öğretimde Sağlanılan Haklar[
31 Ağustos 2013 tarih ve 28751 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “2013-2014 Eğitim-Öğretim Yılında Yükseköğretim Kurumlarında Cari Hizmet Maliyetlerine Öğrenci Katkısı Olarak Alınacak Katkı Payları Ve Öğrenim Ücretlerinin Tespitine Dair” Bakanlar Kurulu Kararında “Yükseköğretim programlarına kayıt veya kayıt yenileme sırasında 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun ve 14/1/2012 tarihli ve 28173 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Engellilik Ölçütü, Sınıflandırması ve Engellilere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik uyarınca engelli olduğuna dair raporu ilgili yükseköğretim kurumuna sunan öğrencilerin ödemesi gereken öğrenim ücreti tutarlarından, engellilik oranı kadar indirim yapılır.” [10]
Açık öğretim ve Uzaktan öğretim programları[
Anadolu Üniversitesi (AÖF)[
“,, Anadolu Üniversitesi Senatosu kararı gereğince engelli oranı %40 ve daha fazla olan öğrenciler bu durumlarını engelli olduğuna dair “Sağlık Kurulu Raporu” ile belgelendirmek kaydıyla “Öğretim Gideri”ni ödemeyeceklerdir. ,,”[11]
Atatürk Üniversitesi (AÖF)
“,, Açıköğretim Fakültesine kayıt yaptıran öğrencilerden Atatürk Üniversitesi Yönetim Kurulu kararı gereğince özürlülük oranı % 40 ve daha fazla olan öğrencilerden “Açık öğretim Materyal Ücreti” alınmayacaktır. ,,” [12]
İletişim hakkı[
Özel iletişim vergileri ilgili kanunun maddesi gereği engellilerden talep edilmez bu sayede özel hizmet veren firmalar %50 ye varan indirimler yapabilmektedirler.
Türk Telekom, sabit telefonler için %40 ve üzeri engelliler için indirimli Sosyal Tarife Paketi uygulamaktadır.[13] Cep telefonu operatör şirketleri de %40 ve üzeri engelliler için indirimler uygulamaktadır.[14][15][16] Sabit internet hatları için de engellilere indirim uygulanmaktadır.[17][18][18][19]
İş ve istihdam[
ÖMSS (Engelli Memur Seçme Sınavı)[
3 Ekim 2011 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelik [20] gereği tüm kamu kurum ve kuruluşlarına Engelli memur alımları ÖMSS (Engelli Memur Seçme Sınavı) ve lise mezunu olamamış adaylar için kura sistemi ile atamlar yapılacak olup.[21]
ÖMSS yönetmeliği ile gelen yenilikler
- Sınav iki yılda bir yapılacak olup, sınavın geçerlilik süresi iki yıldır.
- Engelli adayları için yaş sınırı yoktur.
- En gellinin alacağı puanla, atama öncesi kurumun belirleyeceği 5 kişiden oluşan bir atama onay komisyonu ile engellinin başvurduğu posizyona
engel durumunun uygun olup olmadığı değerlendirildikten sonra atama onayı olumlu veya olumsuz bir şekilde neticelendirilecektir.
| Engelli açısından iş kanunu maddeleri |
| İŞ KANUNU Kanun Numarası : 4857 Engelli ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu (1) Madde 30 – (Değişik : 15/5/2008-5763/2 md.) “İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç özürlü, kamu işyerlerinde ise yüzde dört özürlü ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır..”[22] |
���Z�k
| |
.